Behoeften van jongeren bij digitale regelzaken rond 18 jaar
Ons leven is in rap tempo steeds digitaler geworden. We appen met vrienden, vinden de weg met GPS, doen boodschappen online en regelen onze bankzaken via een app. Het lijkt soms alsof iedereen moeiteloos meebeweegt met die digitale wereld — zeker jongeren. Maar is dat wel zo?
Hoewel jongeren vaak worden gezien als digitale whizzkids, blijkt dat ook zij regelmatig vastlopen. Rond hun 18e, wanneer ze ineens financieel verantwoordelijk worden en allerlei zaken zelf (veelal digitaal) moeten regelen, blijkt dat lang niet altijd vanzelf te gaan.
Wat is de aanleiding van het project?
Hoewel Nederland tot de digitale koplopers van Europa behoort, lukt het miljoenen mensen niet om goed mee te komen in de digitale samenleving. Ingewikkelde digitale omgevingen, laaggeletterdheid en beperkte digitale vaardigheden en toegang tot technologie zorgen voor groeiende digitale ongelijkheid. Dit raakt niet alleen volwassenen, maar ook jongeren. Ondanks het beeld van jongeren als digitaal vaardig, blijkt dat zij bij het bereiken van hun 18e verjaardag moeite hebben met het zelfstandig regelen van belangrijke online zaken zoals een DigiD of zorgverzekering. Juist op dat moment worden zij financieel verantwoordelijk. Om beter te begrijpen waar jongeren tegenaan lopen en wat hen zou kunnen helpen, is vanuit het lectoraat Participatieve Innovatie in het Jeugdlandschap (PIJL) van de Werkplaats Sociaal Domein bij Avans Hogeschool onderzoek gedaan.
Wat is het doel van het project?
Doel van het onderzoek is om organisaties in het publieke, sociale en onderwijsdomein te informeren over ervaringen en behoeften van jongeren als het gaat om digitale regelzaken als zij 18 jaar worden. Daarnaast willen wij met dit onderzoek eventuele aandachtspunten en mogelijkheden identificeren als het gaat om de ondersteuning en toerusting van jongeren, maar zeker ook op het gebied van de vormgeving van online omgevingen waar jongeren zaken moeten regelen.
Hoe gaan we te werk?
In het onderzoek stonden 2 vragen centraal:
- Wat zijn ervaringen en behoeften van MBO- en HBO-studenten in Breda en omgeving als het gaat om digitale regelzaken bij het bereiken van de leeftijd van 18 jaar?
- Welke mogelijkheden zien ondersteunende professionals in Breda om digitale regelzaken voor jongeren te vergemakkelijken en ervoor te zorgen dat elke jongere zijn/haar zaken goed kan regelen?
Om deze vragen te beantwoorden zijn groepsgesprekken gevoerd met MBO- en HBO-studenten van (meestal) 18 jaar en ouder die een mbo- of hbo-opleiding volgen in Breda en omgeving. Daarnaast zijn er sessies georganiseerd met professionals die betrokken zijn bij het lokale ondersteuningsaanbod in de regio en actief zijn rond het thema digitale inclusie. Op basis van hun ervaringen en inzichten zijn conclusies getrokken over hoe het huidige ondersteuningsaanbod in Breda aansluit op de behoeften van jongeren en waar mogelijkheden tot verbetering liggen.
Met wie werken wij samen?
Bij dit project zijn diverse praktijkpartners betrokken geweest: afdeling Preventie en Vroegsignalisering van Schulden van gemeente Breda, Informatiepunt Digitale Overheid Breda, Digi-taalhuis Breda, Surplus Jongerenwerk Breda, Alliantie Digitaal Samenleven, Student Support Avans Breda, Rooi Pannen Breda en Curio Breda.
Conclusies en aanbevelingen
De jongeren hadden belangrijke zaken (een DigiD, een zorgverzekering en bankzaken) veelal geregeld. Een deel daarvan vonden ze makkelijk te regelen (DigiD en bankzaken), maar andere vonden ze moeilijk (zorgverzekering). Geen van de gesproken jongeren had alles zelf geregeld. Ouders speelden een belangrijke rol. Zij namen de regelzaken vaak volledig over van de jongeren. Als er in het informele netwerk niemand kon helpen, voelde het regelen van allerlei zaken als een gok. Een deel van de jongeren liet ook inkomsten liggen, zoals de zorgtoeslag of de teruggave van de inkomstenbelasting. Dat had enerzijds te maken met onbekendheid met deze regelingen en een gering urgentiebesef onder de jongeren. Anderzijds speelden ervaren knelpunten een rol, zoals de grote hoeveelheid regelzaken, onduidelijke en lastig vindbare informatie, moeilijk taalgebruik en ingewikkelde procedures. Tot slot werkten niet alle functionaliteiten goed op een smartphone.
Aanbevolen verbeteringen:
- Voor instanties: Maak samen met jongeren informatie begrijpelijker en beter vindbaar, procedures eenvoudiger, digitale omgevingen gebruiksvriendelijker en wees goed bereikbaar. Zorg voor reminders of deadlines en ga soepel om met fouten.
- Voor ontwikkelaars van digitale omgevingen: Betrek jongeren bij het ontwerp van digitale omgevingen, zorg voor overzicht, reminders, eenvoudige taal, werk met beeld en geluid en zorg ervoor dat functionaliteiten ook op smartphones werken.
- Voor ondersteunende professionals: Sluit aan bij en ben aanwezig in de leefwereld van jongeren, bied overzicht via checklists en zet leeftijdsgenoten in als hulpbron.
- Voor ouders/anderen in het informele netwerk: Ondersteun jongeren door samen te regelen, niet door het volledig over te nemen.
Resultaten en materialen
Naar aanleiding van het onderzoek loopt er inmiddels een aantal initiatieven, zoals het in samenwerking met de gemeente Breda opzetten van ondersteuning van Avans-studenten bij digitale regelzaken en financiën.
Neem contact op
Sophie Bouwens
Docent-Onderzoeker Participatieve Innovatie in het Jeugdlandschap