Gezichten van verandering

Al jaren zet ik me ervoor in om deze sociaaleconomische gezondheidsverschillen niet alleen in cijfers uit te drukken, maar om ze ook een gezicht te geven. Want alleen als je de verhalen kent van mensen die dit zelf meemaken, kan je echt voelen hoe onrechtvaardig deze kansenongelijkheid is. Daarom geef ik colleges en presentaties samen met ervaringsdeskundigen, nemen we webinars en filmpjes op waarin zij zelf aan het woord zijn en hebben we burgeradviesgroepen opgericht (in Breda en Maastricht) met mensen die bestaansonzekerheid en uitsluiting ervaren.

Dit jaar kwamen de gezichten dichterbij dan ooit. In het In a Heartbeat onderzoek doen we burgeronderzoek naar de relatie tussen moeite met rondkomen en hart- en vaatziekten. Met negen burgerwetenschappers en vijf beroepswetenschappers komen we sinds januari van dit jaar elke week samen om aan ons onderzoek te werken. Hoewel we elkaar al enkele jaren kenden, is wekelijks samenkomen natuurlijk wel wat anders. Je leert elkaar nog beter kennen, leeft met elkaar mee en ziet als beroepswetenschapper ineens van heel dichtbij wat sociaaleconomische verschillen echt betekenen in iemands leven.

Met grote regelmaat komen er WhatsAppjes met afmeldingen voor bijeenkomsten voorbij, omdat de gezondheid van de burgerwetenschapper zelf of een naast familielid het niet toelaat om te komen. Als je onderzoek gaat doen naar sociaaleconomische gezondheidsverschillen samen met de mensen waar het om gaat, kan je natuurlijk op je vingers natellen dat zij meer ziekte en ellende meemaken dan anderen. En toch went het nooit.

In een ander onderzoek keken we dit jaar naar hoe financiële problemen en gezondheidsverschillen worden doorgegeven van generatie op generatie. Dit onderzoek voeren we uit met onderzoekers (waaronder ikzelf) die deze situatie zelf in hun familie hebben meegemaakt. We hadden in dit project niet alleen de rol van onderzoeker, maar namen zelf ook deel in het onderzoek en namen een familielid uit een andere generatie mee. Daarnaast waren er ook deelnemers en families die nu nog midden in de financiële problemen zitten. Het viel me op hoe snel er onderling vertrouwen was en een warm groepsgevoel. Dat openheid over je eigen ervaringen werkt om openheid en vertrouwen terug te krijgen, had ik al vaker ervaren. Maar als je als onderzoeker je eigen moeder meeneemt, vertél je niet alleen dat je open en kwetsbaar wil zijn, maar laat je het ook echt zíen.

In onze eigen families is de ‘intergenerationele overdracht’ van financiële problemen en gezondheidsverschillen (min of meer) gestopt. Doordat het je eigen verhaal is, ben je onbewust geneigd om te denken dat dit komt door je eigen kracht, doorzettingsvermogen of het grijpen van kansen. Maar de ontmoetingen met andere deelnemers en families drukte me met de neus op de feiten: zo simpel is het natuurlijk niet. Een heel aantal andere deelnemers hadden te maken met discriminatie en uitsluiting door bijvoorbeeld een migratieachtergrond of fysieke beperking. Het verlammende effect hiervan heb ik nooit persoonlijk ervaren. Door de gesprekken met hen hebben deze ervaringen ook voor mij een gezicht gekregen. En zal ik vanaf nu in andere bewoordingen mijn eigen verhaal vertellen.

Mijn goede voornemen voor volgend jaar is om sociaaleconomische gezondheidsverschillen niet alleen een gezicht te geven, maar om samen met andere burger- en beroepswetenschappers de gezichten van verandering te zijn. Vanuit onze onderzoeken doen we aanbevelingen voor wat er anders moet om gezondheidsverschillen terug te dringen. We publiceerden daar laatst al een voorproefje van in een opinieartikel, maar volgend jaar brengen we dat een stap verder. We werken samen met beleidsmakers, gezondheidsprofessionals én de mensen zelf aan oplossingsrichtingen en gaan daar breed over communiceren. Dit zodat mensen niet alleen voelen hoe onrechtvaardig kansenongelijkheid is, maar er ook eindelijk iets aan gaan doen.