(t)huis van de toekomst

Het aantal mensen met dementie in Nederland groeit gestaag: van 310.000 nu naar ruim 500.000 in 2040. Daarbij woont 75% van de mensen met dementie thuis, wat een groot beroep doet op mantelzorgers. Deze trends, en het uitblijven van genezing, benadrukken de noodzaak om nu op zoek te gaan naar innovatieve oplossingen. Deze oplossingen moeten erop gericht zijn de kwaliteit van leven van mensen met dementie te verbeteren en zelfstandigheid te vergroten, maar ook de (ervaren) zorgbelasting van mantelzorgers en zorgprofessionals verlichten.

Het doel van ons project (t)huis van de toekomst is het ontwerpen van een technologie waardoor mensen met dementie én hun mantelzorgers langer zelfstandig thuis kunnen wonen met behoud van eigen regie.

We zijn specifiek vanuit deze brede vraag gestart zodat mensen met dementie en mantelzorgers het ontwerpproces konden sturen.

Ontwerpend onderzoek

In dit ontwerpgerichte onderzoek hebben we gewerkt via de Design Thinking benadering. Design Thinking is een mensgerichte, iteratieve (herhalend) en niet-lineaire werkwijze waarin het draait om het écht begrijpen van de behoeften van alle betrokkenen.

Het Design Thinking proces bestaat uit vijf fases:

• Inleven: Begrijpen van behoeften, wensen en uitdagingen van de doelgroep.
• Definiëren: Formuleren van probleem en probleemdefinitie.
• Ideeën: Ideeën bedenken om diverse oplossingen te verkennen.
• Maken: Tastbaar maken van geselecteerde ideeën in prototypes.
• Evalueren: Evalueren van de prototypes om feedback te verzamelen.

Het ontwerpproces stelt ons in staat om van perspectief te wisselen en met een open blik naar het vraagstuk te kijken. Wat is nu écht het probleem? Waarom willen mensen verandering? Door de vraag stap voor stap te ontrafelen, ontstaan er nieuwe inzichten en ruimte voor passende oplossingen.

Inleven & Definiëren

In de eerste fase van het onderzoek stond inleven in de doelgroep centraal om zo hun wensen en behoeften in kaart te brengen. We bezochten daarom zes mensen met dementie en zeven mantelzorgers bij hen thuis. Hiervoor gaven we twee methodes vorm: Spatial Mapping en Day in the Life gecombineerd met Value Mapping.

Day in the Life gecombineerd met Value Mapping

Deze gecombineerde methode is bestond in vier lagen:

1. Mijn dag: mijn dagelijkse routine
2. Doe ik zelf: deze activiteiten doe ik zelf
3. Wil ik zelf doen: deze activiteiten doe ik niet zelf maar wil ik wel zelf doen
4. Doe ik niet meer zelf: deze activiteiten doe ik niet zelf en dat wil ik ook niet

We gebruikten activiteitenkaartjes om een dag in kaart te brengen. De activiteitenkaartjes bestonden uit een afbeelding die was gegenereerd met AI (Microsoft Designer) en een beschrijving. Wanneer er geen geschikte kaart beschikbaar was, werd een lege kaart ingevuld.

De activiteitenkaarten werden geplaatst op houten lagen (Tabel 2). Elke laag was opgedeeld in vier dagdelen: ochtend, middag, avond en nacht. Mensen met dementie werden uitgenodigd om hun ‘gemiddelde’ dag in kaart te brengen (Laag 1). Vervolgens werden deze activiteitenkaartjes stap voor stap verdeeld over de lagen 2, 3 en 4, totdat er geen kaartjes meer over waren in laag 1.

Vervolg

Op dit moment zijn we bezig met het aanvragen van een vervolgsubsidie zodat we de problematiek rondom aan- en uitkleden verder kunnen onderzoeken.

We zijn bij mantelzorgers en mensen met dementie thuis op de koffie geweest. Om te zien hoe zij hun leven inrichten, waar ze tegenaan lopen en wat hun wensen zijn. Het werden intieme ontmoetingen met ruimte voor hun levensverhalen. We kregen een inkijkje in hun levens en de bezoeken brachten ons veel meer dan alleen onderzoeksinzichten.

Daarnaast was ook de betrokkenheid van de Communicatie & Multimedia Design studenten bij het dementiepanel ontzettend bijzonder. Tien studenten mochten bij het dementiepanel aansluiten en mochten dit ook zo vormgeven dat zij relevante input konden ophalen. Hun betrokkenheid en professionaliteit maakten indruk op ons en op de panelleden die zichtbaar genoten die middag. Als we na afloop horen dat twee studenten zich hebben aangemeld om vrijwilligerswerk te gaan doen bij een woonzorgcentrum voor mensen met dementie, voelt dat voor ons als een kers op de taart. Het laat zien wat een middag als deze kan betekenen. Niet alleen voor de deelnemers, maar ook voor de studenten zelf. In korte tijd is er verbinding ontstaan en dat is precies waar we het voor doen.

We leren hoe mensen met dementie en mantelzorgers op een inclusieve manier betrokken kunnen worden in onderzoek. Door middel van vormgegeven methodes wordt in co-design informatie opgehaald, innovaties ontwerpen en geëvalueerd. Daarnaast leren we ook wat de wensen en behoeften zijn van mensen met dementie en mantelzorgers in de thuissituatie.

Van zaterdag 18 oktober t/m zondag 26 oktober 2025 waren wij te vinden op de Dutch Design Week. We presenteerden op het Avans District 2035 ons (t)huis van de toekomst project in de vorm van een driedimensionaal huis waar bezoekers rondom konden lopen maar ook een kijkje in konden nemen. Bezoekers werden meegenomen in de inzichten die zijn opgehaald in ons onderzoek en hoe we mensen met dementie, mantelzorgers, zorgprofessionals en studenten betrokken gedurende alle fases.

Daarnaast gingen we met stellingen het gesprek aan, want co-design met mensen met dementie heeft ons dichter bij onze doelgroep gebracht dan we vooraf hadden kunnen bedenken. We waren onderzoekers, maar ook te gast. We waren ontwerpers, maar ook medemens. Hoe houd je balans tussen het persoonlijke en professionele, tussen nabijheid en afstand?

We werken in ons onderzoek samen mét mensen met dementie, mantelzorgers, zorgprofessionals en studenten.

Dit onderzoek ontvangt subsidie van en was onderdeel van Werkplaats Sociaal Domein Noord Brabant Avans – Ouderen.